Zasady kompozycji

Człowiek jest jednym z elementów natury.

Motto dla wszystkich, którzy chcą zrozumieć zasady kompozycji i symbolikę ogrodów japońskich jest myśl, która mówi, że człowiek jest jednym z elementów natury, a nie jej władcą. Powinien on odczuwać swoją zależność od natury i wyrażać swoją pokorę. Może być jej współtwórcą, obserwatorem, który podąża za nią, a nie kopiuje jej.

Ogród japoński powinien powstawać we współpracy oraz z poszanowaniem praw przyrody.

W japońskim ogrodzie oglądamy świat w miniaturze, a dbając o nasze małe rośliny otaczamy opieką całą przyrodę, wyrażając tym samym odwieczny do niej szacunek.

Ogród japoński w sposób symboliczny odwzorowuje przyrodę. Jest mini pejzażem, wyrafinowaną kompozycją przestrzenną, w której nic nie jest przypadkowe, a elementy łączą się harmonijnie tworząc doskonałą całość. Ogród japoński to nie tylko kompozycja, to również symbolika i bogactwo tradycyjnej myśli japońskiej.

Styl japoński jest dla miłośników wyważonej, oszczędnej elegancji, a także dla uduchowionych poszukiwaczy kontemplacyjnego piękna.

Jednym z podstawowych założeń kompozycyjnych ogrodów japońskich jest ich odgrodzenie od otoczenia.

Ogród to przestrzeń zamknięta, wydzielona i stanowiąca rodzaj prywatnego sanktuarium. Nie stanowi przedłużenia otaczającego krajobrazu i nie koresponduje z nim wizualnie, choć składa się wyłącznie z elementów w nim występujących.

Zasada jedności i harmonii skierowana jest niejako „do wewnątrz” – ogród to przedłużenie domu, dlatego powinien komponować się z jego wnętrzem, poprzez wykorzystanie podobnych materiałów i barw.

Stworzenie zamkniętej przestrzeni wymaga wyraźnego oddzielenia jej od świata zewnętrznego – często wysokim, litym murem, lub drewnianym czy bambusowym płotem. Takie ogrodzenie musi chronić przed wścibskimi spojrzeniami z zewnątrz, jednak nie może być zbyt masywne, aby nie przytłaczało elementów kompozycji samego ogrodu.

Kompozycje w stylu ogrodu japońskiego można ująć w kilku zasadach:

1. Harmonia domu i ogrodu.

2. Miniaturyzacja, charakterystyczna dla całej sztuki japońskiej /skalne pagórki imitują górskie pasma, oczka wodne to oceany a miniaturowe drzewka bonsai symbolizują naturalne lasy/.

3.Współgranie trzech elementów, przejawiająca się w układzie triadycznym /połączenia trzech elementów (lub grup elementów) o różnej wysokości i kształcie tak, aby wpisywały się one w trójkąt. W ten sposób zestawia się ze sobą między innymi kamienie, bądź grupy kamieni, a także kamienie z roślinami. Triada symbolizuje jedność ziemi, nieba i człowieka. W takim układzie  jeden z  elementów bywa najwyższy i dominuje nad pozostałymi, może to być wyższe drzewo, skała, otoczona roślinnością lub konstrukcja drewniana – symbolizuje on niebo. Poziom średni symbolizuje człowieka, zaś najniższy – ziemię/.

4.Prostota - złożony z wielu elementów, ogród japoński musi zachować czystość kompozycji. Prostota i naturalność tworzą atmosferę spokoju, sprzyjają wypoczynkowi i rozmyślaniom, dają poczucie, iż znajdujemy się w prywatnej świątyni, w której nic nam nie grozi. Czystość aranżacji zapewnia wyrazisty układ przestrzenny z podstawowym akcentem dominującym. Takim akcentem może być okazałe drzewo, wysoka skała, kamienna latarnia lub mała altana. Możliwe jest skomponowanie kilku akcentów dominujących, jednak wymaga to dużego wyczucia – należy pamiętać, aby ich ilość i wielkość nie zakłóciła harmonii całości/.

5.Asymetryczna harmonia - równowaga ta opiera się na kompozycji spotykanych w otaczającym krajobrazie. Ważna jest tu umiejętność zestawienia elementów masywnych z lżejszymi, roślin o „ciężkim”, zwartym pokroju z tymi „lżejszymi”, mniej okazałymi – na przykład często sadzi się hosty o dużych, mięsistych liściach obok delikatnych paproci, czy też zwarte poduchy strzyżonych bukszpanów zestawia się z klonikami palmowymi o zwiewnych, postrzępionych liściach. Zasada asymetrycznej harmonii widoczna jest również w układach triadycznych, a także w aranżacjach skalnych ścieżek i strumieni.

6. Kontrast – ogród japoński musi zaskakiwać kontrastowością, która nie burząc harmonii, fascynuje wielością form i układów.

Całość kompozycji warto uzupełnić:

- elementami małej architektury -  elementy kamienne tj. latarenki, pagody czy misy na wodę.

- ogrodzenia,

- płaskie kamienie są świetne na ogrodowe ścieżki.

- drewniane elementy:

* mostki i pomosty koło zbiorników wodnych,

* także altany i ogrodzenia.

* nawierzchnia tarasów.

Znając już podstawowe zasady kompozycyjne, można zająć się szatą roślinną. W ogrodzie japońskim nie może zabraknąć sosny. Jako symbol siły, potęgi i długowieczności często stanowi ona punkt dominujący nad całością. Poza sosną doskonale skomponują się drzewa i krzewy o pięknych kwiatach (wiśnie ozdobne, magnolie, azalie, różaneczniki, hortensje, glicynie), a także gatunki roślin zimozielonych, takich jak bukszpan, ostrokrzew, laurowiśnia, czy pieris. Swoje miejsce znajdą tu również klony, miłorzęby, cyprysiki, sumaki, oczary, no i koniecznie bambusy. Z bylin, posadźmy piwonie, hosty, irysy, liliowce, zawilce, tawułki, języczki, żurawki, bergenie, a także paprocie i trawy ozdobne.

Zadbajmy o stonowaną kolorystykę ogrodu. Dominującym kolorem roślin powinna być zieleń, przełamana jedynie gdzieniegdzie mocniejszym akcentem barwnym, na przykład w postaci czerwonego klonu palmowego bądź krzewu azalii o intensywnej barwie kwiatów.

Roślinność stanowi oczywiście niezwykle istotny składnik ogrodu, nie należy jednak zapomnieć, iż w stylu japońskim równie ważne są elementy krajobrazu nieożywionego – kompozycje skalne, kamienne czy  żwirowe, możliwe jest nawet stworzenie ogrodu japońskiego bez elementów roślinnych. Warto więc otoczyć drzewa i krzewy skalnymi pagórkami, imitującymi naturalne wzniesienia. Ważne jest również poprowadzenie ścieżek – kamienna lub żwirowa ścieżka stanowi nieodłączny element tego stylu. Jeśli przestrzeń ogrodu na to pozwala, wkomponujmy w nią niewielkie oczko wodne lub strumyk, którego szum ukoi nerwy, a także odetnie nas od zgiełku z zewnątrz. Poszczególne sektory ogrodu oddzielmy – choćby symbolicznie – bambusowymi płotkami lub drewnianymi pergolami. Na koniec ustawmy charakterystyczny dla ogrodu japońskiego element w postaci kamiennej latarni i oddajmy się kontemplacji z filiżanką świeżo parzonej, zielonej herbaty.